وبلاگ

-1 -1
آهن فلزی است سنگین با وزن مخصوص 7/3 – 7/8 و سیاه رنگ. در دمای 1535 درجه
سانتیگراد ذوب می شود. نام این فلز در فارسی از آسن كه در اوستا به معنی آهن (از ریشه اسمن
به معنای آسمان) گرفته شده است. همچنین در گویش تاتهای آذربایجان اُزن، در كردی و اراكی
اَسن در آلمانی ایزن و در انگلیسی ایرون میباشد. آثار تاریخی، ادبی و هنری، اكتشافات
باستانشناسی این نظریه را بوجود میآورند كه مصنوعات آهنی پیش از 4000 سال قبل بوسیله بشر
تولید میشده است. گواه این امر چكشها، تبرها، نیزهها و ابزارهایی میباشند كه در آن زمان از
آهن ساخته شدهاند و بوسیله باستان شناسان كشف و تعلق آنها به تاریخ های فوق الذكر تائید شده
است [1]. پیش از جدا شدن آریاییهای شمال اروپا از آریایی های ایران زمین، كه چندین هزار
سال از آن می گذرد، ایرانیان این فلز را می شناختند. در آن زمان كشورهای صنعتی فعلی یا اصلاً
وجود نداشتند و یا به علت عقب ماندگی از درجه تمدن ایرانیان قدیم، نحوه استفاده از آهن را

نمیداستند. حفاریهای انجام گرفته نشان میدهد كه از 2000 سال قبل در منطقه زیگراند آلمان با
استفاده از چوب درختان و سنگ آهن، مصنوعات آهنی تهیه می شده است. البته در این زمان، در
چین و هندوستان هم تقریبا به همین شكل مصنوعات آهنی تهیه میشده است [1].
استفاده از روش احیای مستقیم آهن برای تولید مصنوعات آهنی ظاهراً در بین سال های 1100 تا
1350 قبل از میلاد در سطح وسیعی متداول شده بود و بعد از این تاریخ مصنوعات آهنی بیشتر
مورد استفاده بشر قرار گرفته است. نشانه های شروع استفاده از آهن در سگزآباد (استان قزوین) در
حدود 1500 سال پیش از میلاد به صورت محدود یافت شده است [2]. این تاریخ عموماً برای
شروع عصر آهن در نیمه غربی فلات ایران عمدتاً بر اساس جستجوهای اطراف تپه حسن لو تائید
شده است. تجارب بدست آمده در سال 2100 پیش از میلاد در ارتباط با رواج فلز كاری مس و
مفرغ در سگزآباد موید وجود تجارب و دانش فنی ایرانیان آن زمان برای تولید مس نسبتاً خالص
(97/97 درصد)، آلیاژهای مس و آرسنیک (نوعی مفرغ)، آلیاژهای مس و قلع (نوعی دیگری از
مفرغ) میباشد [3].
مطالعه پراكندگی ذخایر كانسارهای فلزی در اطراف دشت قزوین موید وجود ذخایر كانسارهای
فلزی از قبیل مس، آهن ، سرب و روی و … میباشد. همه ذخایر شناخته شده به اندازه كافی به تپه
سگزآباد نزدیک هستند. به علت این موقعیت خاص و دانش فنی ایرانیان آن زمان، زمینه های
مساعدی برای ظهور فلزكاری متنوع در این منطقه بوجود آمده بود. به طوری كه جهت شكل دهی
فصل اول – نگرشی به صنایع سنگآهن و فولاد در ایران و جهان صفحه 3
قطعات آهنی از غالب های سنگی چند بار مصرف و غالب های گلی یک بار مصرف استفاده
میكردند [3].
مطالعات انجام شده باستان شناسی [3] موید این است كه در محدوده سگزآباد امكانات لازم برای
تولید آهن خام اسفنجی در كوره های ابتدایی وجود داشت. بر طبق نظریه باستان شناسان برای
سهولت امر تولید، گودالهای كوچك و بزرگی در سطح زمین و در جوار منطقه مسكونی ساخته
میشده است. جداره دیواره های داخلی را با گل رس اندود میكردند. در این كوره ها ابتدا چوب
و زغال چوب را آتش میزدند و به تدریج مقادیری سنگ آهن كه درصد آهن آنها قابل ملاحظه
بود و به صورت دست جوری انتخاب شده بودند در داخل كوره ها قرار میگرفتند. هوا را به
داخل كوره ها میدمیدند. زیرا نقش دمش هوا در شدت احتراق و تامین دما برای آنها مشخص
شده بود. نحوه انتخاب محل كوره ها و جریان بادهای محلی، به سرعت انجام احیاء اكسید آهن
كمك زیادی میكرده است (بادهای محلی تقریباً در تمام فصول سال وجود دارد).